SUNDAPEDIA.COM, Sampurasun! Purwakanti dalam bahasa Indonesia disebut rima. Dalam bahasa Sunda, purwakanti nyaeta padeukeutna sora engang tungtung, boh antar kecap dina padalisan atawa antar padalisan dina sapada puisi.
Dalam bahasa Indonesia, purwakanti artinya yaitu miripnya suara atau bunyi ujung suku kata, baik ujung suku kata dalam baris, maupun antar baris dalam bait puisi.
Kemiripan bunyi suku kata akhir antar kata-kata dalam padalisan atau barisan disebut purwakanti rantayan. Contohnya: diteuteup ti hareup sieup, genah merenah tumaninah, geten titen tulaten, dan lain-lain.
Sedangkan kemiripan ujung suku kata antar baris dalam bait disebut purwakanti runtuyan. Contohnya:
Peuting tadi kuring nyaring
Lantaran hate keur gering
Inget wae kanu di tepis wiring
Puisi Sunda sendiri ada yang berbentuk cerita dan non cerita. Puisi yang berbentuk cerita contohnya wawacan dan carita pantun, sedangkan yang non cerita contohnya sisindiran dan guguritan.
Baca juga: Contoh Sisindiran tentang Corona
Dafar Isi
Jenis-jenis Purwakanti
Dikutip dari wikipedia, menurut M.A. Salmun, purwakanti terbagi menjadi 10 jenis, yaitu sebagai berikut:
Purwakanti pangluyu
Hartina nyaeta purwakanti anu aya dina saungkara atawa sapadalisan. Ungkara artinya susunan kata dalam baris atau kalimat. Pangluyu artinya ngaluyukeun (menyamakan) suara dalam kata-kata.
Contohnya:
Genah merenah tumaninah (a, nah)
Diteuteup ti hareup sieup (eu, eup)
Purwakanti maduswara
Yaitu kata yang murwakanti suara vokalnya. Murkawanti adalah kata sifat dari purwakanti.
Contohnya:
Ratu mikaungyun menak misuka deungeun-deungeun deudeuheun (u, u, a, a, eu, eu)
Bral gera lumampah jung buru lumaku (a, a, a, u, u, u)
Napsu kapegung (u)
Eleh deet (e)
Jauh dijugjug anggang diteang (u,u, a,a)
Purwakanti cakrawarsa
Artinya yaitu purwakanti yang timbul akibat ada suara-suara vokal yang bersilang tempat dalam kata yang berdekatan. Contohnya:
Ngumbar napsu, hirup hurip, anjuk hutang,.
Purwakanti laraspurwa
Yaitu purwakanti yang murwakanti suku kata atau wianjana awal kata, baik rantaran maupun runtuyan.
Contoh laraspurwa engang (suku kata):
- Kembang bodas buah bunder (dari wawangsalan)
- Laut kidul kabéh katingali (dari guguritan)
- Cing cangkeling manuk cingkleung cindeten (dari kakawihan)
Contoh laraspurwa wianjana (suku kata):
- Nyaksrak nyaliara
- Sakadar sabrang salayan
- palataran pasini pati
Purwakanti larasmadya
Artinya purwakanti runtuyan yang ada di tengah ungkara padalisan (ditengah baris). Contohnya:
Sok hayang nyaba ka Bandung
Sok hayang nyaho nanjakna
Sok hayang nanya nu pundung
Sok hayang nyaho nyentakna
Purwakanti laraswekas
Yaitu purwakanti yang murwakanti suku kata akhir, baik dalam kata-kata dalam baris maupun kata-kata antar baris (ujung baris). Contohnya:
Pecat sawed bati ewed
tengah dalu ngan hanjelu
mo humandeuar ku kadar
teu rék lumpat ku nu ngupat
Purwakanti mindoan kawit
Mindoan artinya mengulangi, kawit artinya awal. Jadi mindoan kawit artinya diulangi di awal padalisan atau awal ungkara.
Contoh:
Lain bangban lain pacing,
lain kananga kuduna.
Lain babad lain tanding,
lain ka dinya aduna kitu deui
Purwakanti mindoan wekas
Yaitu ada kata yang diulangi di ujung padalisan atau ungkara. Contohnya:
Kaseuseueuran istrina sok hayang ginding
teu diturut ka carogé maling-maling
carogéna keur goréng ulaheun ginding
samping goréng bajuna teu maké kancing.
Purwakanti mindoan kecap
Yaitu mengulangi kata pada kalimat tapi artinya beda. Contohnya:
Hujan ngaririncik, kawas méré kila-kila yén bakal hujan cisoca.
Awakna nu ngalangkang katojo cahaya bulan purnama, teu weléh ngalangkang dina kongkolak panon.
Purwakanti margaluyu
Yaitu mengulangi kata dari ujung padalisan ke awal padalisan berikutnya. Contohnya sebagai berikut:
Sukingki haté sukingki
sukingki paselup bungah
Bungah kagiridig simpé
Simpé awak talipurna
talipurna manjing sirna
sirna ringkang nu sakujur
sakujur kadua rasa.
Demikianlah penjelasan mengenai arti, jenis, dan contoh purwakanti. Semoga bermanfaat.