SUNDAPEDIA.COM, Sampurasun! Basa Sunda adalah bahasa daerah Jawa Barat dengan penutur terbanyak kedua di Indonesia, yakni sekitar 42 orang.
Para pakar bahasa membedakan bahasa Sunda ke dalam enam dialek atau bahasa wewengkon. FYI, wewengkon artinya wilayah atau daerah; merupakan kecap wancahan (akronim) dari wewengkuan, rajekan dari kata dasar wengku.
Menurut KBBI, dialek artinya variasi bahasa yang berbeda-beda menurut pemakai (misalnya bahasa dari suatu daerah tertentu, kelompok sosial tertentu, atau kurun waktu tertentu).
Perbedaannya bisa berdasarkan kosakata, tata bahasa dan pengucapan. Jika berbeda hanya pengucapannya saja, itu disebut aksen bukan dialek.
Salah satu dialek basa Sunda adalah Dialek Timur Laut (Bahasa Sunda Cirebon) meliputi Kabupaten Kuningan, Kabupaten Majalengka, Kabupaten Cirebon, Kabupaten Indramayu dan Kabupaten Subang serta Kabupaten Brebes di Jawa Tengah.
Berikut ini kamus Bahasa Sunda – Cirebon – Indonesia
Bahasa Sunda | Bahasa Cirebonan | Bahasa Indonesia |
Acan | Durung | Belum |
Adi lalaki | Adi lanang | Cahi |
Adi; rayi (halus) | Adi; sedulur; rayi | Adik |
Aga eugeu | Gagu | Gagap |
Aki; embah | Embah; bapak gedé; bapak tua | Kakek |
Ambek | Ngambek hawa | Emosi |
Amit-amit | Punten; amit-amit | Amit-amit |
Angkat | Jungjung; angkat | Angkat |
Anjeunna | Piyambeke | Belau |
Anjeunna; manehna | Déwéké | Dia |
Anteng | Enteng | Anteng |
Antep | Bagen | Biar |
Asuh; didik | Ngemong | Asuh |
Atawa; atanapi | Lan; kelawan | Maupun |
Ateul | Gremet; gatel | Gatal |
Aweuhan | Ngawang; nggaung | Gema |
Awi | Pring | Bambu |
Aya | Ana; wonten | Ada |
Babari; gampang | Gampang; énténg; kecil; ora angel; ipil; sipil | Mudah |
Bagea; bagja | Bagya | Bahagia |
Bageur; alus; sae | Apik; sae | Baik |
Baham; sungut (kasar) | Cangkem; tutuk; bacot; cécét; cocot | Mulut |
Baju, acuk | Klambi | Baju |
Bala-bala | Bakwan | Bakwan |
Balik; mulang | Balek; wangsul; balik | Kembali |
Bangkong | Kodok | Katak |
Baong | Bangor | Bengal |
Bapa; rama | Mama; rama | Ayah |
Bareto, baheula | Biyén | Dahulu |
Barud; camerut | Wuwungkut, wurungkut, merengut | Cemberut |
Bau | Ambu | Bau |
Beak, seep | Entong; gemet | Habis |
Bedog | Bedog | Golok |
Begang; begeng’; begung | Kiwé | Kurus |
Beresin | Wahin | Bersin |
Beuheung | Gulu; janggar | Leher |
Beuleum, duruk | Bakar | Bakar |
Beuli | Tumbas, tuku | Beli |
Beunang, kenging | Alih | Boleh |
Beungeut; raray | Rai; raras; wanda | Wajah |
Beurat | Bobot | Berat |
Beureum | Abang; rakta; abrit | Merah |
Beuti | Cukulan; surah kependem | Umbi |
Bikang | Wadon | Betina |
Bingung | Keder | Bingung |
Binit | Bibit | Benih |
Bisa; mampu; sanggup | Ulih; olih; saged; aget; awéh; angsal | Dapat |
Bisul | Wudun | Bisul |
Biwir; lambey | Lambe | Bibir |
Boga | Agem; milik; darben; drebe; duwé | Milik |
Bogoh | Gandrung kapilayu | Asmara |
Bogoh; cinta | Demen; tresna | Cinta |
Bohong, wadul | Bodad; bohong | Bohong |
Boneka | Golek | Boneka |
Bonteng | Bonténg; timun | Mentimun |
Buah | Woh | Buah |
Bujur | Ailit | Anus |
Bulan | Wulan; sasi | Bulan |
Bungsu | Ruju | Bungsu |
Buruan | Tritis; jogan | Halaman |
Buruh | Kuli; bujang | Buruh |
Buruk | Busuk; awuk, berek | Busuk |
Buruy | Cebong | Berudu |
Cabe | Rawit; jepun; ceplik; sabrang | Cabai |
Cageur; damang | Mari; mantun; ari; beregas; bregas; mali; margi | Sembuh |
Cai | Banyu; toya; tirta | Air |
Calana | Celana; sroal | Celana |
Campur | Racek; campur; cambur | Campur |
Cape, lungse | Pegel; lempo | Lelah |
Caringin | Weringin | Beringin |
Celaka; sial | Celaka; blai; cilaka; musibah | Celaka |
Cicing | Meneng | Diam |
Ciduh | Idu | Ludah |
Coba; cobi | Jajal; nyacak | Coba |
Cocog | Esreg; ceceg; pas; klop | Cocok |
Cokot, bantun, candak | Njukut | Ambil |
Cucuk | Eri | Duri |
Cucunguk | Keték | Cecunguk |
Cukup; cekap | Pas; cukup; cekap; jugala | Cukup |
Dagang; jual | Dagang; adol | Dagang |
Dahar, nega, tuang, emam | Mangan; dahar; tengak; santap; tadhan; badhog; jablog; jelag; badheg | Makan |
Dalit; conggah | Luket | Akrab |
Dapur; pawon | Dapur; pawon | Dapur |
Datang; sumping | Datang; teka; rawuh | Datang |
Dengdek | Miring; teleng; nyenyeg; jomplang; doyong | Miring |
Denge; dangu | Rungu; krungu | Dengar |
Deukeut; caket | Parek; aparek; mara; caket | Dekat |
Deungeun sangu | Lauh | Lauk |
Di | Teng | Di |
Diuk; calik | Ndodok | Duduk |
Donto; denok | Montok | Bahenol |
Du’a | Donga | Do’a |
Dugul | Butak | Botak |
Duit; artos | Duwit; yatra | Uang |
Dunungan | Juragan; majikan; bandar; blembem | Majikan |
Eleh; kawon | Kalah; kawon | Kalah |
Emban | Dayang; emban | Dayang |
Embe | Wedus | Kambing |
Embung, teu hayang | Sungkan; ogah | Enggan |
Embung; alim | Ora gelem; bli gelem | Ogah |
Endog | Endog; tigan | Telur |
Enya; muhun | Diyaken; diiyaaken | Ia |
Eukeur; pikeun | Kanggo | Bagi |
Eunteung | Kaca | Cermin |
Gagah; kasep | Gagah; kasep | Ganteng |
Galudra | Manuk garuda; paksi | Garuda |
Gampang; babari | Gampang; gampil | Gampang |
Gancang; geuwat; enggal (lemes) | Cepet; enggal; bante; gelis | Cepat |
Ganti; genti; gentos | Ganti; genti; gentos; ganten | Ganti |
Gelut | Gulet | Duel |
Gembul; rewog | Soso; garanggam; solot | Gembul |
Gendut, kambuy | Lemu; gendut | Gembrot |
Genep | Genep; nenem | Enam |
Getek | Keri | Geli |
Getih | Getih; geti; rah | Darah |
Geulis | Ayo | Ayu |
Geulis | Ayu; bacik; hayu; denok; juwita; bateh; gembleng | Cantik |
Geuwat-geuwat; gancang-gancang; buru-buru | Gagian | Segera |
Goreng; butut; awon | Blések; blesak | Jelek |
Guligah marudah | Glingsikan; water | Gelisah |
Guludug | Gélédék; gludug | Guntur |
Gumbira; bungah, bingah | Seneng; bungah; bérag | Gembira |
Gurat | Goret | Garis |
Hade, endah | Molék | Elok |
Hamperu | Emperu; kawaya | Empedu |
Hampura; hapunten | Maap; aksana; apura; punten | Maaf |
Hanaang, halabhab | Aus; ngelak; ngeli nginun | Dahaga |
Handap | Endep | Rendah |
Hanyir | Amis | Amis |
Hareudang, bayeungyang | Sumub; nglekeb | Gerah |
Hareup; payun | Muka; arep; harep; ajeng | Depan |
Hariwang; paur; risi | Khawatir; watir | Khawatir |
Hariwang; selempang, | Kuatir; sumelang | Cemas |
Haseup | Kebul | Asap |
Hayam | Sawung | Ayam |
Hayu | Ayo | Ayo |
Henteu; teu | Beli; emong | Tidak |
Herang | Bening | Jernih |
Heureuy; banyol | Guyon, moreg | Canda |
Hideung | Ireng | Hitam |
Hipu | Empuk; hampuk | Empuk |
Hirup | Urip | Hidup |
Hitut; bobos | Entut | Kentut |
Hordeng | Ordéng; langsé | Gorden |
Hujan; banyu | Hujan; jawoh | Hujan |
Huntu; waos | Untu; waja | Gigi |
Hutang; sambetan | Utang; nyilih | Hutang |
Ibak; adus; siram | Adus; siram; dyus; adyus (s) | Mandi |
Ibun | Hebun; ebun | Embun |
Ical; jual | Dol; sadé | Jual |
Ieu | Kién; iki | Ini |
Incu | Putu | Cucu |
Indit | Lunga; kesah | Pergi |
Indung; ema | Ibu; mimi; éma; embok | Ibu |
Irit; gemi | Irit | Irit |
Irung; pangambung | Cungur; irung | Hidung |
Isin; era | Isin; wirang | Malu |
Istana, karaton | Istana; keratin; setana | Istana |
Isuk; isukan | Sukiki | Besok |
Isuk; isukan | Sukiki; bénjing | Esok |
Itu | Iku | Itu |
Itung | Wilang | Bilang |
Jadi; janten | Dadi | Jadi |
Jaga; engke | Mengko | Kemudian |
Jajaka | Bujang | Jejaka |
Jajaluk; baramaen | Tukang jajaluk; tukang baramaén | Emis, mengemis |
Jalan | Dalam; marga | Jalan |
Jangkep, lengkep | Genep; pas; jejeg | Genap |
Jero; lebet | Jro; gen; jero; leget | Dalam |
Jeung; sareng | Lan; kelawan; karo | Dan |
Jieun | Gawe | Buat |
Jurig | Memedi | Dedemit |
Kabogoh | Demenan; bakalan | Pacar |
Kaler | Lor | Utara |
Kaluar | Metu; medal | Keluar |
Karembong | Soder; seléndang | Selendang |
Kareseban | Men | Mensturasi |
Karunya; watir | Melas; kesian | Iba |
Kate | Cébol; kutet; cérét | Cebol |
Katuhu | Tengen | Kanan |
Katumbiri | Plangi | Pelangi |
Kawasna, sigana | Bokat | Gerangan |
Kedul | Males; limuh; alumuh; kebluk | Malas |
Kejem | Bengis | Sadis |
Kenca; kiwa | Kiwé | Kiri |
Komo | Apa maning | Apalagi |
Ku | Karo; deng; dening | Oleh |
Kumaha | Kepriben | Bagaimana |
Kuring; abdi; urang | Isun; insun; ingsun; kula | Aku |
Labuh; murag; ragrag | Tiba; timpluk; rigél | Jatuh |
Lada | Pedes | Pedas |
Lain; sanes | Dudu; sanes | Bukan |
Lalaunan bari totolonjongan | Lendék; lémbon; alonalon | Gontai |
Lanceuk | Kakang; aang | Kakak |
Lauk | Iwak; ulam | Ikan |
Lega | Amba; wilyar | Lebar |
Lemes | Alus | Halus |
Letah | Ilat | Lidah |
Letak, lamot | Lamud, lamod | Jilat |
Leungit; ical | Ilang | Hilang |
Leupas | Ucul; copot; lepas | Lepas |
Leutik | Cilik | Kecil |
Leuweung | Alas | Rimba |
Liang; lombang | Blumbang; bolongan; | Lubang |
Lindeuk | Jinak, cumbu; lulut; | Jinak |
Lintuh | Lemu; montok | Gemuk |
Loba teuing | Kakehan | Kebanyakan |
Loba; seueur | Akeh | Banyak |
Luhur | Duwur | Atas |
Lungkawing; gurawés | Curam | Curam |
Maneh; anjeun | Sira; sliramu | Kamu |
Manehna; anjeuna | Deweke | Ia (dia) |
Maot, paeh, pupuh, tilar dunya | Mati; ninggal; padhem | Mati |
Maranehna | Dewéké; kabén; dewéké kabeh | Mereka |
Matih | Jabat; mantep | Ampuh |
Mayit; layon | Mayid; sirara; wangké; jenazah | Mayat |
Menta; nyungkeun | Jaluk; tasi; atasi; laku; anuhun; nyuwun | Minta |
Merdika | Merdéka, anacraya, | Merdeka |
Meureun; manawi | Menawa; menawi | Barangkali |
Meureun; panginten | Mungkin; mumkin; engko; mengko; bilih | Mungkin |
Milu; ngiring | Mélu; gondél | Ikut |
Mimiti; ngawitan | Lekas; tumadhan | Mulai |
Mojang, parawan, lajang | Prawan | Gadis |
Munding | Kebo | Kerbau |
Mung | Amung; mung-mung | Hanya |
Murupuy | Gerigis; grisik | Gerimis |
Naek | Munggah; mundak | Naik |
Naon | Punapa | Apakah |
Nepi; dugi | Sampé; nganti | Hingga |
Ngadégdég; ngageter | Gemeter | Gemetar |
Ngagolak | Umeb | Didih, mendidih |
Ngalongok | Ngiliki; niliki | Jenguk, menjenguk |
Ngan; wungkul; bae | Baé; mawon; ugi; uga | Saja |
Ngeunah; raos | Éca; énak; pelag | Enak |
Ngimpen, ngimpi | Impi; swapana | Mimpi |
Ngomong | Wicara | Bicara |
Ngora; anom | Anom | Belia |
Nu naek gunung | Wong kang munggahi gunung | Pendaki |
Nya; enya; muhun | Ya; inggih | Ya |
Nyabut | Lalat; dudut; cabut; babut | Cabut, mencabut |
Nyaeta | Yaiku, upami | Adalah |
Nyaeta | Yaiku | Ialah |
Nyaeta | Yaiku; yakuen | Yaitu |
Nyaho | Weruh; sumerep | Tahu |
Nyaram, nyarek, ngahulag | Mblawéni; nglarang | Larang, melarang |
Nyere | Lidi; sada; sapu sada | Lidi |
Nyeri; gering | Lara; klara; lelara; gering | Sakit |
Nyumput | Ngumpet | Sembunyi |
Ogo | Aleman; ogo; bong | Manja |
Olohok | Keder, blenger | Bengong |
Ombak; galura | Gelombang; ombak | Gelombang |
Opat | Papat; sekawan | Empat |
Oray | Ulo; ula | Ular |
Osok; mindeng’ remen | Tamolah; nalar; sadakala; tanakadat | Selalu |
Pagawe | Pagawe, padamel | Pegawai |
Pageto | Mben | Lusa |
Pageuh; raket | Kenceng | Erat |
Pamatuk | Moncong | Paruh |
Panggih, tepang | Temon; temu | Jumpa |
Panon; soca | Mata; netra | Mata |
Panonpoe | Srengéngé | Matahari |
Parahu | Prau | Biduk |
Pare | Pari | Padi |
Pasir | Giri | Bukit |
Patalimarga | Lalu-lintas | Lalu lintas |
Pelem | Gurih | Gurih |
Peso | Lading | Pisau |
Pigeu; pireu | Pego; begu | Bisu |
Poe | Jemur; ngepe; mepe | Jemur |
Poe; dinten | Dina | Hari |
Poek | Peteng | Gelap |
Putra; anak | Bocah | Anak |
Rada | Agak; pantes-pantese; rada | Agak |
Ramo; rema | Jeriji | Jari |
Rampang reumpeung | Grogi; gemeter | Grogi |
Rangu, uduh | Renyah | Renyah |
Reuneuh; ngandung; ngandeg | Meteng; bobot; ngandeg | Bunting |
Reungit | Lamuk | Nyamuk |
Rineh; salse | Nyanté | Santai |
Riwuh; paciweuh teu puguh | Kacau; bimbang | Galau |
Rurusuhan; gagancangan | Gagé-gagé; buru-buru | Gegas, bergegas-gegas |
Sababaraha | Pirang-pirang | Beberapa |
Sabaraha | Pira | Berapa |
Saeutik; sakedik | Setitik | Dikit, sedikit |
Saeutik; sakedik | Secomot; secimit; setitik; sakutek; semantra | Sedikit |
Saha | Sapa | Siapa |
Salaku | Penaka; pinaka; misalé | Sebagai |
Salamet; wilujeng | Slamet; basuki; rahajeng; rahayu; hayu | Selamat |
Salapan | Sanga; nawa | Sembilan |
Salempay; carecet | Crécét | Saputangan |
Salesma | Pilek | Flu |
Sangu | Sega | Nasi |
Sarande | Léndé; séndér | Sandar |
Sarua; sami | Sama; sami; pada | Sama |
Sasalad | Wabah | Wabah |
Satuju, cocog | Akur; wawuh | Akur |
Sawah; serang | Sawah; bengkok; sawa | Sawah |
Sejen | Wong lia | Asing |
Seungit | Wangi | Harum |
Sia (kasar); maneh; anjeun | Panjenengan | Anda |
Sieun; miris | Wedi | Gentar |
Siki | Wrijil | Biji |
Siwur | Cibuk; canting; siwur | Gayung |
Soang | Banyak | Angsa |
Sobat | Karib; sobat; batur | Sahabat |
Sora | Muni; swara | Bunyi |
Suka; senang; gumbira | Lunga; kesah | Ria |
Surat; serat | Surat; serat; layang | Surat |
Susuguh | Jabur | Semah |
Tadi | Mau | Tadi |
Taktak | Bau | Bahu |
Tanpadaksa | Cidra; cidera; tatu | Cacat |
Tarang, taar | Batuk; jidat | Dahi |
Tepi; nepi; dugi | Teka; sampé | Sampai |
Tétéla; écés; jelas | Gamblang; jelas; terang | Gamblang |
Teuas | Atos; akas; keras; alot | Keras |
Tilu | Telu | Tiga |
Timburu | Cemburu, betarepan irsya | Cemburu |
Tina; ti | Sekoning; sing; saking | Dari |
Tungtung | Ujung; pinggir; buntas | Ujung |
Tutung | Geseng | Gosong |
Ubar; landong | Obat; tamba | Obat |
Ulah; entong | Aja | Jangan |
Upami, lamun | Yen | Apabila |
Urang | Isun | Kami |
Urut, tilas | Tilas | Bekas |
Useup | Pancing | Kail |
Uyah | Uyah; sarem | Garam |
Waktu; wanci | Saat; wanci; bara; kien | Saat |
Walungan, wahangan | Kali | Sungai |
Wani | Wani | Berani |
Wawuh | Kenal; tepang | Kenal |
Baca juga: Kamus Bahasa Sunda – Indonesia Lengkap
Sumber: Kamus Indonesia – Sunda – Cirebon, Balai Bahasa Jawa Barat, Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan.
Demikianlah, semoga kamus bahasa Sunda – Cirebon – Indonesia ini bermanfaat.