Ungkapan dan Peribahasa Sunda dan artinya

227 Ungkapan & Peribahasa Sunda dan Artinya

142 Dilihat

SUNDAPEDIA.COM – Di dalam bahasa Sunda terdapat banyak sekali peribahasa. Pada postingan ini saya akan berbagi kumpulan peribahasa Sunda dan artinya.

Peribahasa Sunda ini meliputi perumpamaan, pepatah dan ungkapan bahasa Sunda yang artinya berbeda dengan kata pembentuk dasarnya.

Berikut ini daftar peribahasa dan ungkapan bahasa Sunda dan artinya:

  1. Adat kakurung ku iga = adat kebiasaan yang sudah mendarah daging (susah diubah)
  2. Adéan ku kuda beureum = bangga dengan milik orang lain
  3. Ambek nyedek tanaga midek = emosi memuncak tapi tak berdaya
  4. Amis daging = mudah terserang penyakit
  5. Amis budi = berperangai baik, selalu tersenyum
  6. Anjing belang anjing hideung = (teu melang teu nineung) tidak akan merasa kehilangan
  7. Asa aing uyah kidul = merasa diri paling bisa, paling kaya, paling pintar (sombong)
  8. Asa kabéntar gelap tengah poé éréng-éréngan = merasa sangat kaget
  9. Asa kagunturan madu karagragan menyan = sangat bahagia
  10. Awak sasampayan = tubuh semampai
  11. Aya haté kadua leutik = naksir
  12. Aya nu dianjing cai = ada udang di balik batu, ada tujuan lain dibalik suatu perbuatan
  13. Bancang pakewuh = bencana, musibah
  14. Banda tatalang raga = jangan sayang pada harta benda, kalau butuh uang jual saja
  15. Bau hirup = hidup menanggung malu
  16. Bérés roés = damai tak timbul masalah
  17. Beres ku carita punah ku dibayar = tidak lari dari hutang
  18. Beunta teu neuleu, lolong bonconong = melek tapi tak melihat
  19. Beurat nyuhun beurat nanggung beurat narimakeunnana = sangat berterima kasih sehingga merasa tidak akan mampu membalas kebaikannya
  20. Beungeut nyangareup ati mungkir = mukanya menghadap tapi hatinya tidak (munafik)
  21. Beurat birit = kedul, malas
  22. Bibit buit = bibit penyakit
  23. Biwir teu diwengku létah teu tulangan = bicara seenaknya tanpa aturan
  24. Bodo aléwoh = tidak tahu tapi banyak bertanya
  25. Bodo katotoloyoh = tidak tahu tidak suka bertanya
  26. Bro di juru bro di panto ngalayah di tengah imah = kaya raya
  27. Buah ragrag moal jauh tina tangkalna = sifat/ perilaku anak tidak jauh beda dengan orang tuanya
  28. Budak bau cikur = anak bau kencur, artinya hampir sama dengan anak kecil yang tidak tahu apa-apa
  29. Budak otot polo / budak otot leho = anak kecil belum tahu apa-apa
  30. Bungah kagiri-giri bungah amarwata suta = bahagia yang tak terhingga
  31. Bungah sagede gunung = sangat bahagia
  32. Buntut kasiran = pelit
  33. Buruk-buruk papan jati = bagus atau jelek juga tetap keluarga
  34. Caang bulan opat belas = bebas tidak punya perasaan dendam
  35. Cacag nangkaeun = ngadek teu sahanca, menebas tidak pada bekas yang sama
  36. Cap jahe = pelit
  37. Cara bueuk meunang mabuk / kawas bueuk meunang mabuk = menunduk diam seribu bahasa
  38. Carang takol = jarang bicara
  39. Caringcing pageuh kancing saringset pageuh iket = siap siaga menghadapi marabahaya
  40. Cicing dina curuk batur = berada di bawah perintah orang lain (menjadi bawahan)
  41. Cikaracak ninggang batu laun-laun jadi legok = suatu perbuatan kecil jika dilakukan dengan sering akan membuahkan hasil atau bisa juga diartikan, walaupun tidak bisa kalau sering belajar akan pandai juga.
  42. Clik putih clak herang = suci tidak punya niat buruk
  43. Cueut kanu hideung ponteng kanu koneng = memihak, berat sebelah
  44. Cukang lantaran = sebab musabab
  45. Cul dogdog tinggal igel = meninggalkan kewajiban
  46. Daék peurih = rela berjuang dari bawah
  47. Datang katinggali tarang indit katinggali punduk = permisi, datang meminta izin dan pergi pamitan
  48. Dedeg sampé rupa hadé = bertubuh ideal dan berparas bagus
  49. Déngdék topi = berat sebelah
  50. Dépé-dépé handap asor = rendah hati
  51. Dug hulu pet nyawa = banting tulang mencari nafkah
  52. Dulang tinandé = tidak bisa menyatakan/ membuat keputusan (di Sunda peribahasa ini ditujukan untuk perempuan)
  53. Dulur pet ku hinis = saudara kandung
  54. Épés méér = (teu kaopan, teu payaan) mudah tersinggung, mudah menangis
  55. Éplok céndol bahénol nérkom = cantik bohay
  56. Gado jiga endog sapotong = dagu bagai pinang dibelah dua
  57. Galing muntang = ikal
  58. Gantar kakaitan = piomongeun, perkara
  59. Garo-garo teu ateul = kesal, jengkel akhirnya garuk-garuk tapi tidak gatal
  60. Gedé beuteung = hamil
  61. Gedé haté = optimis
  62. Gedé hulu = sombong
  63. Gemah ripah loh jinawi = tentram, makmur
  64. Gering nangtung = sakit jiwa
  65. Gering nangtung ngalanglayung = tergila-gila
  66. Geulis kawanti-wanti éndah kabina-bina = sangat cantik
  67. Goréng bagug = berperangai jelek
  68. Goréng dodonges = berperangai buruk
  69. Goréng sopak = berperilaku jelek
  70. Hampang birit = daekan, rajin
  71. Hampang leungeun = mudah terpancing memukul orang
  72. Hawara biwir = suka bicara sesuatu yang belum tentu jadi
  73. Héjo cokor = suka berpindah-pindah, tidak fokus pada satu hal
  74. Heuras beuheung = (bedegong) keras kepala
  75. Halodo sataun lantis ku hujan sapoé = segala kebaikan rusak dengan sedikit kesalahan/ keburukan
  76. Ipis biwir = mudah menangis.
  77. Ipis burih = kurang keberanian
  78. Indung tunggul rahayu bapa tangkal darajat = ibu sumber kebaikan/ kebahagiaan, ayah sumber kejayaan (derjat)
  79. Jangkung lenjang = tinggi semampai
  80. Jauh dijugjug anggang ditéang = dikejar walaupun jauh
  81. Jiga awi sumaér di pasir = tidak punya pendirian
  82. Jiga hayam keur kumahkar = anak perempuan tidak betah diam di rumah, main ke sana kemari
  83. Jiga ucing jeung anjing = suka bertengkar
  84. Jiga cacing kapanasan = tidak nyaman, merasa terancam
  85. Ka cai jadi saleuwi ka darat jadi salebak/ Ka cai jadi saleuwi ka darat jadi salogak = (sauyunan) rukun, kompak, harmonis
  86. Kagok borontok kapalang carambang = terlanjur basah ya sudah mandi sekali
  87. Kahandap titincak ka luhur lélétak = penjilat
  88. Kandel kulit beungeut/ kandel sisi beungeut = tidak punya malu
  89. Kapatri ati kapentang rasa = tertarik hati, kepincut
  90. Kasép ngalémpéréng konéng = sangat tampan
  91. Kasohor kaangin-angin kawentar ka janapria = terkenal ke seluruh dunia
  92. Kasuat-suat = teringat kembali kenangan sedih
  93. Katempuhan buntut maung = kena akibat dari perbuatan orang lain
  94. Katurug katutuh = sudah jatuh tertimpa tangga, selalu naas
  95. Kawas kacang ninggang kajang = bicara ingin menang sendiri tanpa memberi kesempatan kepada orang lain
  96. Kawas nyabut hinis tina bujur = (linu) ngeri
  97. Kawas uyah katétésan apu = teu sakara-kara, cekgur
  98. Ka sabrang ka Palembang balik mawa kurupuk = pergilah yang jauh
  99. Kokod monongeun = mengambil tidak tepat
  100. Kokolot begog = sok tahu
  101. Kokoro manggih mulud = dalam bahasa Sunda artinya muk mak mek mek, atau seperti orang (maaf) miskin mendapat rejeki nomplok
  102. Koréh-koréh cok = usaha hari ini untuk makan hari ini juga
  103. Kuda leupas tina gedogan = bebas dari ikatan/ aturan/ pengawasan
  104. Kudu seubeuh méméh dahar, kudu indit méméh nepi = harus kenyang sebelum makan, harus sampai sebelum pergi jadi segala sesuatu itu harus dipikirkan terlebih dahulu sebelum dikerjakan
  105. Kuméok méméh dipacok = takut/ kalah sebelum bertanding
  106. Kurung batok = tidak bergaul
  107. Laér biwir = biang gosip atau suka membocorkan rahasia
  108. Landung kandungan laer aisan leuleus jeujeur liat tali = bijaksana
  109. Léléngkah halu = baru belajar berjalan atau baru memulai langkah
  110. Lemah cai = tanah air
  111. Lésang kuras = tidak bisa menyimpan uang, uang berapapun selalu habis
  112. Leumpeuh yuni = euweuh kawani (tidak punya keberanian)
  113. Leuir pikir = telat mikir
  114. Leuleus awak = (daekan) rajin
  115. Leutik burih = pesimis, penakut
  116. Leutik hate = pesimis
  117. Licik cilimit = licik, ingin menang/senang sendiri
  118. Lieuk euweuh ragap taya = tidak punya apa-apa
  119. Lindeuk japati = jinak permati, perempuan supel tapi tidak mudah ditaklukan
  120. Loba catur tanpa bukur = omong kosong
  121. Luang ti papada urang = pengalaman/ peluang dari sesama
  122. Luang tina daluang = mencari ilmu dengan membaca
  123. Lunca linci/ lunca linci luncat mulang udar tina tali gadang/ udar subaya = janjinya tidak bisa dipegang/ suka ingkar janji
  124. Lungguh timpuh andalemi = Lugu bikin kagum
  125. Lungguh tutut = diam-diam menghanyutkan
  126. Malapah gedang = bicara bertahap tidak langsung ke pokok masalah
  127. Manuk hiber ku jangjangna jelema hirup ku akalna = kreatif menggunakan segala kemampuan yang ada
  128. Melong kosong = melamun
  129. Mipit kudu amit ngala kudu bébéja = harus minta izin sebelum melakukan sesuatu
  130. Moal oyag/ gedag kaanginan unggut kalinduan = berpendirian teguh, tidak mudah berubah pikiran/ pendirian
  131. Moal mundur satunjang beas = tidak akan mundur sedikitpun
  132. Mobok manggih gorowong = Keinginan yang bersambut/ terjawab
  133. Mondok moék = sering menginap
  134. Moro julang ngaleupaskeun peusing = meninggalkan yang sudah pasti untuk mengejar yang belum pasti
  135. Murag bulu bitis = ke sana ke mari tidak kerasan
  136. Musuh bubuyutan = lawan sejati
  137. Nafsu kapegung = emosi yang terpendam/ tidak tersalurkan
  138. Nafsu kuda tanaga peda = keinginan besar tapi kemampuan kecil
  139. Nafsu nu matak kaduhung awak nu katempuhan = mengumbar nafsu akan berujung penyesalan dan menyengsarakan diri sendiri
  140. Nété semplék nincak semplak = sudah jatuh tertimpa tangga, begini salah begitu salah
  141. Nété tarajé nincak hambalan = bertindak tertib sesuai tahapan
  142. Neunggar cadas = menghadapi yang lebih kuat/ lebih tahu
  143. Ngaborérékeun liang ta* sorangan = menunjukkan kejelekan sendiri
  144. Ngabuntut bangkong = tidak tuntas
  145. Ngadék sacékna nilas saplasna = objektif, tidak suka berbelit-belit
  146. Ngagoréng daging ku gajih = mengambil keuntungan dengan modal orang, mengambil keuntungan dari keuntungan
  147. Ngahudangkeun macan turu = membangunkan macan tidur artinya mengundang masalah
  148. Ngajerit maratan langit ngocéak maratan jagat = hati menjerit (sakit hati yang teramat sangat)
  149. Ngajual munding depa = menjual kucing dalam karung atau menjual barang yang tidak jelas
  150. Ngajual ucing dina karung = menjual barang yang tidak jelas
  151. Ngawur ka sintu nyieuhkeun hayam = memberi kepada yang jauh, sedangkan yang dekat dibiarkan
  152. Ngelentung jiga lodong kosong = omong kosong
  153. Ngéntép seureuh = berbicara jelas dan mudah dipahami
  154. Ngeureut neundeun = menabung, menyisihkan
  155. Ngeunah éhé teu ngeunah éon = enak sendiri, enak di elo tak enak di gua
  156. Ninggang kana kekecrék = seseuai dengan keadaan
  157. Niti wanci nu mustari ninggang mangsa nu lugina = tepat pada waktunya, tiba saatnya
  158. Nongtot jodo = susah dapat jodo
  159. Nu asih dipulang sengit = air susu dibalas air tuba, yang berbuat baik dibalas dengan keburukan
  160. Nulung kanu butuh nalang kanu susah = menolong harus pada orang yang membutuhkan
  161. Nu ngampar-ngampar nu nabeuh-nabeuh = yang kenang makin kenyang, yang lapar tetap lapar
  162. Nurus tunjung = menyebalkan
  163. Nurut liuh = mengambil kesempatan dalam kesempitan
  164. Nyangigir asa gigireun nangkarak asa luhureun nangkuban asa handapeun = terasa sangat dekat
  165. Nyarékan laklak dasar = marah sampai mengeluarkan kata-kata kotor
  166. Nyeri beuheung sosonggéteun = lama menunggu tak kunjung datang
  167. Nyolok mata buncelik = (ngabibita atawa ngahanakeun) = menunjukkan dengan maksud memanas-manasi
  168. Nyoo gado = ngahanakeun, nantangin
  169. Nyumput buni dinu caang = tidak menonjolkan diri
  170. Olohok ngembang kadu = melongo
  171. Pacorok kokod = meninggalkan tugas sendiri malah mengerjakan tugas orang lain
  172. Pahatu lalis = sebatang kara
  173. Pahilir-hilir kacai pagirang-girang ka tampian = selalu berbeda arah atau bertengkar
  174. Pait daging pahang tulang = sehat, kuat tidak mudah sakit
  175. Pajenggut jenggut jeung nu dugul = saling meminta bantuan pada orang lain yang sama-sama tidak mampu
  176. Panjang léngkah = jangkauan luas (biasanya untuk laki-laki)
  177. Panjang leungeun = suka mengambil barang orang/ mencuri
  178. Patukang tonggong = bertolak belakang
  179. Peujit koreseun = banyak makan tapi tidak pernah kenyang
  180. Peureum kadeuleu beunta karasa = terbayang-bayang
  181. Pinter kodék = ingin menang sendiri
  182. Poék mongkléng buta rata / Poék mongkléng buta rata = gelap gulita
  183. Pok torolong = begitu diucapkan langsung dikerjakan
  184. Pondok léngkah/ heureut léngkah = pendek/sempit jangkauan (biasanya untuk perempuan)
  185. Pondok jodo panjang baraya = meskipun tidak berjodoh tapi tetap menjalin persaudaraan
  186. Pribumi kasilih ku junti = tuan rumah kalah oleh pendatang
  187. Ranggaék méméh tandukan = gaya sebelum sukses
  188. Sabiwir hiji/ Jadi sabiwir hiji = viral, jadi bahasan di mana-mana
  189. Saciduh metu saucap nyata = kata-katanya terbukti
  190. Sacangreud pageuh sagolék pangkék = tepat janji, perkataan sesuai perbuatan
  191. Saeutik mahi loba nyesa = cukup
  192. Sahaok kadua gaplok = pemarah, gampang emosi
  193. Sahuapeun sakopeun = rejeki sedikit
  194. Sakedét nétra = tiba-tiba
  195. Salieuk béh = serba punya
  196. Samenit ganti sa jam robah = berubah-ubah
  197. Sarindik saigel sabobot sapihanéan = harmonis
  198. Siduru isuk = mengadakan acara pernikahan/khitanan sangat sederhana (tidak melakukan hajatan)
  199. Siku siwulu-sulu maung ngamuk gajah meta = bahaya, serangan atau kekacauan
  200. Silih asah, silih asih, silih asuh = saling mengingatkan, saling menyayangi dan saling menjaga
  201. Sirik pidik jail kaniaya = iri dengki
  202. Sulit ati belang bayah = hati penuh kedengkian
  203. Ta* kotok dilebuan = jaman kuno
  204. Tata titi duduga peryoga = etika sopan santun
  205. Telih meuting = tong dahar tipeuting matak telih meuting, artinya makanan tidak akan tercerna
  206. Téng manuk téng anak merak kukuncungan = anak meniru sifat orangtuanya
  207. Teu dur teu blép / teu hulu teu buntut = tidak jelas akhirnya
  208. Teu ngukur ka kujur = tidak tahu diri
  209. Teu nyangka satungtung buuk = tidak mengira sedikitpun
  210. Teu puguh judul = tidak jelas pokok bahasan/ topik
  211. Teu uyahan = kurang ajar
  212. Teunggar kalongeun = (hulang-huleng) melongo
  213. Teundeun di haneuleum sieum paragi nyokot ninggalkeun = menunda cerita (dongeng) untuk dilanjutkan nanti di kemudian hari
  214. Teuneung ludeung tandang makalangan teu honcéwang sumoréang = gagah berani tanpa rasa takut sedikit pun untuk bertanding
  215. Ti isuk jedur nepika soré jedér = dari pagi sampai sore
  216. Ti leutik dikikirik geus gedé jadi anjing = sejak kecil/miskin diurus, sudah gede/sukses menggigit
  217. Ti luhur sausap rambut ti handap sausap dampal = sekujur tubuh
  218. Tiis ceuli hérang mata =  damai, enak mendengar enak melihat
  219. Tong reueus ku payung butut dan Ulah owel ku payung butut = jangan bangga dengan benda yang tidak seberapa, jangan pelit oleh barang jelek (kecil nilainya/harganya)
  220. Tong ridu ku tanduk = jangan malas membawa alat/ barang yang akan bermanfaat
  221. Tuturut munding / tuturut oe = mengikuti ide/ kebiasaan orang lain
  222. Ulah nyieun pucuk ti girang/ tong nyieun pucuk ti girang = jangan membuat masalah duluan
  223. Uyahmah moal téés ka luhur = seperti sifat orang tuanya/ mengikuti perilaku orang tuanya
  224. Yuni ta* = kelakuan menyebalkan
  225. Yuni ucing = di depan baik, dibelakang jahat
  226. Wawuh munding = kenal biasa saja
  227. Weruh sadurung winaro = sakti mandraguna

Jumlah ungkapan dan peribahasa Sunda yang ditulis di atas adalah beberapa peribahasa yang sering diucapkan dalam percakapan sehari-hari.

Mungkin masih banyak peribahasa Sunda yang berlum ditulis di sini. Daftar ungkapan dan peribahasa Sunda ini akan terus diupdate ketika saya ingat atau ada peribahasa yang muncul dalam percakapan. Kamu juga boleh menambahkan atau menanggapi ungkapan dan peribahasa Sunda yang ada di pos ini melalui kolom komentar.

*Update*

Saya sudah buatkan postingan lengkap dan terpisah antara ungkapan (babasan) dan peribahasa (paribasa). Silakan baca:

555 Paribasa Sunda dan Artinya

444 Babasan Sunda dan Artinya

Demikian, semoga bermanfaat.